Rijnsweerd, de groene en stille parel in Utrecht Oost?

In de jaren 70 toen de groene wijk Rijnsweerd gebouwd werd, was deze uitspraak zeker van toepassing. Nu in 2010 is de wijk nog steeds groen en vergeleken met andere wijken als Lunetten en Voordorp ook nog relatief stil. Sinds de aanleg van de A 27 in 1986 door het bos van Amelisweerd is er niettemin bijna overal in de wijk in meerdere of mindere mate geluidsoverlast van verkeer over de Waterlinieweg, de A28 en de A27. In een krantenartikel uit 1995 wordt de ‘constante verkeersruis’ door de Stichting Rijnsweerd nog gezien als een luxe probleem in een luxe wijk, net als de dan al toenemende parkeerdruk in delen van de wijk. Maar deze verkeersruis wordt steeds luider en dreigt aan te zwellen tot echt verkeerslawaai als Den Haag zijn zin krijgt.

Eind vorig jaar is in de Planstudie Ring Utrecht het voorstel uitgewerkt om o.a. de bak door Amelisweerd aan de Oostkant te verbreden tot maximaal 2 x zeven rijstroken, een dubbele bak dus (nu is het 2 x 4). In dat geval hoeft er geen nieuwe weg te worden aangelegd door Amelisweerd was de argumentatie. Alsof de uitbreiding van de A27 niet ten koste gaat van weer een deel van Amelisweerd! Met dit voorstel, de “Oostvariant”, wordt vooral het autoverkeer extra gefaciliteerd.

Bovendien wordt Rijnsweerd hiermee tot de zoveelste woonwijk waar geluidsoverlast en luchtvervuiling onacceptabele vormen aanneemt en is er geen sprake meer van een luxe probleem maar van een ongezonde woonwijk.

Maar er zijn meer bedreigingen voor Utrecht Oost. Zo worden op het voormalige Kromhoutterrein 3000 medewerkers van Defensie gehuisvest en hiervoor zijn slechts 750 parkeerplaatsen op eigen terrein beschikbaar. Buslijn 12 naar de Uithof wordt nu al maximaal benut en is dus ook geen optie voor woon-werk vervoer. Veel defensiemedewerkers zullen de wijk gaan belasten met onnodig autoverkeer.

Wat als het autoverkeer in en rond de oostzijde nog verder toeneemt, er nog meer werkgelegenheid wordt gecreëerd op de Uithof en op bedrijvenpark Rijnsweerd: dan zal ook de drukte op de Waterlinieweg en het Herculesplein nog verder toenemen.

Gelukkig zijn er steeds meer mensen die deze problematiek als een kans opvatten.

Zo is in Utrecht het burgerinitiatief ‘de Kracht van Utrecht’ ontstaan¹, een initiatief van de Vrienden van Amelisweerd (opgericht in 1971 toen de eerste plannen voor de aanleg van de A27 werden gepresenteerd) samen met de Natuur en Milieufederatie Utrecht.

Dit heeft geresulteerd in een duurzaam alternatief waarbij wordt uitgegaan van de zogenaamde ladder van Verdaas². Deze ladder gaat er van uit dat mobiliteitsopgaven dienen te worden aangepakt volgens een erkende oplossingssystematiek via de ruimtelijke ordening, beprijzing, mobiliteitsmanagement, openbaar vervoer en fiets, benutten van bestaande infrastructuur en pas als laatste het aanleggen van nieuwe weginfrastructuur.

Nu zien we dat in de planstudie de eerste sporten van deze ladder gewoon worden overgeslagen en men begint met de laatste sport, het aanleggen van nieuw asfalt, dit terwijl de Tracéwet toch anders voorschrijft.

Het unieke van de Kracht van Utrecht is dat het een burgerinitiatief is, waar meerdere bewoners van Utrecht Oost aan hebben meegewerkt. In 2009 nam de Tweede Kamer, op voordracht van de Verkeerscommissie, een motie aan waarin de minister van Verkeer en Waterstaat werd gevraagd dit initiatief volwaardig mee te wegen in de planvorming.

Dit jaar hebben zowel de Utrechtse Raad als het College aangegeven dat zij de methodiek uit “De Kracht” willen gebruiken om de regionale verkeersproblematiek op te lossen. Inmiddels is deze Kracht van Utrecht met behulp van marktpartijen (Structon en Goudappel Coffeng en Strategem) uitgebouwd tot een professioneel plan waarbij wordt ingezet op (lokale) beprijzing³, structurele uitbreiding van OV- en fietsnetwerk, mobiliteitsmanagement, + 80 km per uur op de hele Ring van Utrecht. Wat vervolgens als restopgave overblijft, is slechts minimale uitbreiding van asfalt, met als resultaat duurzame bereikbaarheid en een betere leefomgevingkwaliteit

Het nieuwe Utrechtse College heeft deze aanpak omarmd. De wethouder van Verkeer, Frits Lintmeijer, heeft op 10 november jl., gesteund door bijna de hele Utrechtse gemeenteraad, in Den Haag bij onze nieuwe minister van Infrastructuur & Milieu deze aanpak met succes verdedigd. Als we nu eerst anders betalen voor mobiliteit en een forse verbetering doorvoeren van de OV- en fietsroutes, dan zijn de meeste files opgelost. Pas daarna komt nieuw asfalt aan de beurt. Er zijn nog geen onomkeerbare besluiten genomen, waardoor meer tijd beschikbaar is voor onderzoek naar goede alternatieven.

Door deze extra tijd en doordat gebleken is dat mensen positief reageren op alternatieven als beprijzen, komt de keuze voor een duurzaam alternatief steeds meer in zicht. De Kracht van Utrecht biedt een integrale oplossing voor de mobiliteitsproblematiek in en om Utrecht, in twee fasen tot 2020 en tot 2030.

Wat mensen zich hierbij wel moeten realiseren is dat zij als burger last ondervinden van autoverkeer, maar dat zij zelf ook verantwoordelijk zijn voor dezelfde overlast door te kiezen voor de auto. Het welzijn en de gezondheid van de burgers wordt beter als het autoverkeer tot aanvaardbare proporties wordt teruggebracht: de was buiten hangen, de kinderen laten fietsen en rennen, minder longproblemen, minder wakker liggen, langer gezond leven.

Wanneer de Gemeente Utrecht kiest voor een structureel andere wijze van verplaatsen is het aan de individuele Utrechters om in dezelfde lijn een eigen keuze te maken, zoals voor het OV kiezen, soms thuis werken, kinderen met de fiets naar school brengen en op zondag wandelen in Amelisweerd of de parken. De Gemeente moet er rekening mee houden dat dat als men de burgers op loop- of fietsafstand in het groen wil laten verpozen, men dat groen zal moeten uitbreiden en moeten ontdoen van oneigenlijke en belastende functies.

Als Den Haag deze boodschap bereikt en uit de tweede fase MER (Milieu Effect Rapportage) blijkt dat het noodzakelijke autoverkeer weer gewoon door kan rijden op de snelweg, zal men ook daar de goede keuze maken. Dan krijgen de meeste wijken in Utrecht (Oost) hun rust en goede luchtkwaliteit terug en wordt Rijnsweerd weer die groene stille parel van Utrecht Oost. Het participeren van burgers in de beleidsvorming is een groot succes geworden, vooral door positieve opstelling van de Gemeenteraad en het College.

Figuur    de ladder van Verdaas

Jan Morren