De in te ademen lucht en de gezondheid

Inleiding.

De kwaliteit van de door ons ingeademde lucht is van essentieel belang voor de gezondheid. Bekend is dat op vele plaatsen in Nederland de luchtkwaliteit niet voldoet aan de gestelde normen. Bekend is ook dat een belangrijke oorzaak is dat de uitlaatgassen van auto’s die rijden op benzine en diesel heel veel bijdragen aan “slechte lucht”¹⁾. Ook komt veel vuile lucht van buitenaf Utrecht binnen waaien.

De aandacht van de beleidsmakers is vooral gericht op het halen van de miniemste normen voor luchtkwaliteit en het nemen van verkeersmaatregelen om files op te heffen. De motivatie om ons gedrag te wijzigen kan vergroot worden door aandacht te hebben voor de gezondheidschade van de burgers. Het gevolg van de luchtvervuiling is dat 18.000 Nederlanders 10 jaar te vroeg sterven door langdurige blootstelling aan fijnstof PM10²⁾. Ca. 30.000 kwetsbare mensen in Utrecht hebben de meeste last van luchtvervuiling³⁾. In de Randstad is de vervuiling groter, daarmee is de gezondheidsschade voor de Utrechtse burgers ook groter dan gemiddeld in Nederland. De kwaliteit van leven voor de Utrechtse burgers is onder de maat⁴⁾.

Van de volgende stoffen zijn schadelijke effecten op de gezondheid bekend. Hiervoor zijn luchtkwaliteitsnormen opgesteld: Stikstofoxide (NO₂), Fijnstof, Ozon (O₃), Zwaveloxide (SO₂), Koolmonoxide (CO), Benzeen, Zware metalen ( lood, cadmium, nikkel, arseen). In dit artikel zullen we ons beperken tot Fijnstof. Dit artikel gaat in op huidige luchtkwaliteit en de gevolgen voor onze gezondheid.
Kan iedereen klachten krijgen door luchtvervuiling?
Het antwoord is ja. Vaak wordt vergeten dat ook gezonde mensen schade oplopen⁵⁾. Uit onderzoek⁶⁾ blijkt dat iedereen gezondheidsschade oploopt door luchtvervuiling. De effecten zijn: vervroegde sterfte, verminderde levenskwaliteit, toename ziekenhuisopnames, vermindering longfunctie, benauwdheid en luchtweginfecties. Niet iedereen merkt er evenveel van.

De meest kwetsbaren zijn mensen met aandoeningen aan de luchtwegen (CARA, COPD), ouderen, baby’s, kleuters en zwangere vrouwen zijn. De gevolgen van de luchtvervuiling zijn voor hen een dagelijkse belasting⁷⁾.
Minder zwaar getroffen worden mensen die zwaar inspannend werk doen. Zij merken de gezondheidsschade vaak niet op⁸⁾.

De minst getroffenen zijn alle andere mensen, ook zij merken de gezondheidsschade meestal niet op omdat de aantasting van hun gezondheid heel geleidelijk gaat.
De EU en WHO normen voor luchtkwaliteit.
In de Europese Unie (EU) is de hoeveelheid bepaald van gevaarlijke stoffen die nog in de buitenlucht mogen zitten. Ook heeft de wereld gezondheidsraad (WHO) er een advies over gegeven.

De EU norm⁹⁾ voor fijnstof PM10 ( Particulate Matter, vaste zwevende deeltjes met een grootte van 10 micrometer of 0,01 millimeter) bestaat uit een jaargemiddeld maximum en een maximum voor pieken. De maximum jaargemiddelde concentratie is 40 microgram fijnstof per m³ buitenlucht. Daarbij hoort een maximum daggemiddelde concentratie van 50 microgram per m3 ( waarvan overschrijding is toegestaan op maximaal 35 dagen per jaar).

Het gezondheidsadvies van de WHO¹⁰⁾ voor fijnstof PM10 bestaat uit een maximum jaargemiddelde concentratie van 20 microgram per m³. Daarbij hoort  een maximum daggemiddelde concentratie van 50 microgram per m³ buitenlucht over 24 uur. Een grotere hoeveelheid fijnstof in de buitenlucht wordt door de WHO onaanvaardbaar geacht voor de volksgezondheid. Het WHO advies heeft de gezondheid van de mens als uitgangspunt.

Het WHO advies geeft een lagere concentratie fijnstof in de buitenlucht aan dan de EU norm als maximum voorschrijft. Dat komt omdat de EU de industrie de tijd geeft om haar productieprocessen te verbeteren, om schonere auto’s te ontwikkelen. De EU aanvaardt dat onze gezondheid wordt blootgesteld aan een te hoge concentratie vervuilende stoffen. De EU geeft voor sommige normen een streefwaarde aan die lager is dan de norm zelf, want er is een tendens om de normen aan te scherpen zodra dat kan¹¹⁾.

Het zou beter zijn als B&W ook steeds aangeven wat de streefwaarde is voor de maximale hoeveelheid giftige stoffen in de buitenlucht. De streefwaarde zou gelijk moeten zijn aan de WHO norm. Met een streefwaarde kunnen beleidsmakers aan burgers helder maken waar het naar toe moet met de luchtkwaliteit om de gezondheidschade tot aanvaardbare proporties terug te dringen.
Aan welke norm wordt het beleid in Utrecht getoetst?
Burgemeester en wethouders in Utrecht (B&W) houden de EU norm aan, de industrienorm. Terwijl de WHO norm, de gezondheidsnorm, ook mogelijk was. De Utrechtse beleidsmakers zijn zich ervan bewust dat daardoor meer gezondheidsschade optreedt voor de burgers¹²⁾. De EU norm wordt nu echter niet gehaald. Om toch de goedkeuring te krijgen van de EU voor de bouwplannen van de stad heeft B&W met het plan “Actieplan Lucht 2009” aan de EU om uitstel gevraagd¹³⁾. De EU heeft Utrecht uitstel gegeven om de lucht schoon krijgen. Hierdoor veronachtzaamt B&W de gezondheid van de burgers twee keer. Door de wijze waarop B&W naar buiten treden met cijfers en meetmethodieken en reageren op voorstellen van burgers hebben vele mensen het vertrouwen in de politiek verloren.

Het is zorgwekkend dat onze beleidsmakers het accent te veel leggen op het ontzien van gangbare economische belangen met de daarmee gepaard gaande luchtvervuiling. Het ene economisch belang (asfalt, olie, wegen bouwers) staat hierbij tegenover het andere economisch belang (innovatieve duurzame technologie, zorg, kennis). Het opschroeven van normen voor gezondheid is een prikkel voor de economie om zich tijdig aan te passen.

De vraag is of de burgers dezelfde keuze maken als de politiek. Om een goede afweging te kunnen maken zouden B&W transparant moeten zijn in hun berekening en meting van de kosten voor de stad. Hierbij is het belangrijk aan te geven welke posten zijn meegenomen. Zijn daarbij ook de kosten betrokken van extra ziekenhuisopnames, groter ziekteverzuim, verlies aan levenskwaliteit, verlies aan productieve manjaren? Transparantie is eveneens nodig in de overwegingen voor de keuze van de EU norm.

Volgens de gangbare economische opvatting is de economische schade groot wanneer de strengere WHO adviezen zouden worden ingevoerd. Maar dit is vooral gebaseerd op korte termijn plannen. Het zou juist de taak van de politiek moeten zijn innovaties die de luchtkwaliteit beter maken sterk te stimuleren en vergunningen in te trekken van bedrijven die niet innoveren. Juist in een stad als Utrecht met zijn hoog opgeleide burgers is het mogelijk nieuwe innovatieve bedrijven die de lucht schoon houden op te zetten.

De klimaatconferentie in Kopenhagen voor van het redden van de aarde is mislukt omdat de korte termijn plannen van de industrie voorrang krijgen op een lange termijn beleid wat op duurzaamheid gericht is. Verbrandingsprocessen produceren CO₂ en warmen de aarde op. Bij verbranding komt ook luchtvervuiling vrij. Wij zijn gebaat bij vermindering van verbrandingsprocessen, bij schone lucht. Dit is een uitdaging voor innovatief Utrecht.

Conclusie: De Utrechtse politiek kiest voor de EU norm zonder een traject in te gaan naar een werkelijk gezonde luchtkwaliteit. De Utrechtse politiek stelt haar burgers willens en wetens bloot aan onaanvaardbare gezondheidschade.

Joop de Bruin en Richard Kres